Đăng ký
Home
Forum
Xem nội dung mới
Hộp thư
Lý lịch
Trợ giúp
Ban quản trị
Lịch
Thống kê
1. Xây dựng Luật Nhà giáo là tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo
Nhà giáo là lực lượng lao động đông đảo trong xã hội, có nhiều đặc thù và có vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Trong hơn 60 năm xây dựng nền giáo dục mới, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển đội ngũ nhà giáo. Hiện nay, cả nước có hơn một triệu nhà giáo ở các cấp học và trình độ đào tạo khác nhau. Đội ngũ này đã có những đóng góp to lớn vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước, tiếp tục truyền thống văn hiến của dân tộc. Hiện nay, các quan hệ xã hội liên quan trực tiếp đến nhà giáo và các hoạt động dạy học của nhà giáo chủ yếu được điều chỉnh bởi Luật Giáo dục, Luật Cán bộ công chức, Luật Viên chức và một số văn bản dưới luật khác. Tuy nhiên, Luật Giáo dục - với 120 điều thì chỉ có 13 điều quy định trực tiếp về nhà giáo và chưa điều chỉnh cụ thể, đầy đủ các quan hệ xã hội liên quan đến nghề dạy học; Luật Viên chức (có hiệu lực từ 01/01/2012) sẽ điều chỉnh chung về viên chức ở cơ sở sự nghiệp công lập, nhưng chưa thể hiện được đặc điểm riêng biệt của nhà giáo và cũng chưa điều chỉnh đội ngũ nhà giáo ở các cơ sở giáo dục ngoài công lập - hiện đang tăng nhanh về số lượng. Từ 1999 đến 2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chủ trì soạn thảo và ban hành hơn 80 văn bản quy phạm pháp luật liên quan trực tiếp đến nhà giáo. Nếu tính cả các văn bản ban hành trước đó và văn bản do cơ quan khác ban hành đang còn hiệu lực, thì số lượng văn bản ban hành liên quan đến nhà giáo lên tới 140 văn bản. Các văn bản này nhìn chung đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo, song còn tản mạn, thiếu tính hệ thống, tính đồng bộ, giá trị pháp lý không cao.
Trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, nhiều vấn đề như vị trí, vai trò của nhà giáo, phương pháp giảng dạy của nhà giáo, việc đào tạo, quản lý đội ngũ nhà giáo… đứng trước yêu cầu cần được đổi mới một cách cơ bản. Việc thu hút đầu tư trong lĩnh vực giáo dục tất yếu dẫn đến sự gia tăng những người làm nghề giáo dục ở nước ngoài vào Việt Nam. Để phát triển đội ngũ nhà giáo, một số nước như Trung Quốc, Thái Lan… đã xây dựng văn bản luật riêng về nhà giáo. Một số nước khác có những quy định pháp luật rất cụ thể điều chỉnh các quan hệ về nhà giáo.
Thực tiễn nêu trên đặt ra yêu cầu khách quan cần phải pháp điển hoá các quy định của pháp luật về nhà giáo trong một văn bản có giá trị pháp lý cao. Xây dựng Luật Nhà giáo là bước đi tất yếu, làm cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và quản lý đội ngũ nhà giáo.
Nhà giáo là lực lượng xã hội đông đảo và có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong xã hội. Sự ổn định và phát triển của đội ngũ nhà giáo không chỉ có tác động đối với xã hội trong hiện tại mà còn có ý nghĩa hết sức lâu dài. Những năm qua, chúng ta đã có nhiều giải pháp xây dựng, quản lý đội ngũ nhà giáo và đã thu được kết quả rất quan trọng. Tuy vậy vẫn còn nhiều vấn đề chưa giải quyết được cơ bản, nhiều giải pháp đưa ra vẫn mang tính tình thế. Vì vậy cần có giải pháp mang tính đột phá để đáp ứng nhu cầu đặc biệt trong điều kiện hội nhập và phát triển kinh tế tri thức ngày nay. Một trong các giải pháp đó là giải pháp pháp lý. Dùng pháp luật để quản lý đội ngũ nhà giáo sẽ tạo ra mặt bằng pháp lý, tạo sân chơi bình đẳng, tạo tính cạnh tranh lành mạnh cho các nhà giáo từ khi chuẩn bị bước vào nghề, hành nghề, ra khỏi nghề khi cần thiết, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo của các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Dùng pháp luật để quản lý đội ngũ nhà giáo còn tạo sự tin cậy, minh bạch để các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước trực tiếp tham gia vào việc phát triển giáo dục ở nước ta.
Nói như vậy không có nghĩa mọi quan hệ về nhà giáo đều cần và có thể quản lý bằng pháp luật. Việc tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo là cần song cũng rất khó vì đội ngũ nhà giáo rất đa dạng về trình độ, điều kiện làm việc, địa bàn làm việc, đối tượng tác động… Nhà nước cần xác định rõ vấn đề nào pháp luật tác động thì hiệu quả, vấn đề nào pháp luật chưa có điều kiện vật chất để thực hiện hoặc khó thực hiện về kỹ thuật. Bên cạnh đó, cũng cần quan tâm đến thực tế là nhà giáo có nhiều vai trò khác nhau trong xã hội, vì vậy, họ chịu tác động giao thoa của nhiều văn bản luật khác nhau.
Việc tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo là nhu cầu khách quan. Muốn tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo cần có pháp luật về nhà giáo; cần tổ chức đưa pháp luật vào cuộc sống; kiểm tra, xử lý vi phạm, bảo đảm pháp luật về nhà giáo được thực hiện trong thực tế.
2. Mục đích ban hành Luật Nhà giáo
Việc ban hành Luật Nhà giáo sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc xây dựng đội ngũ nhà giáo, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các hoạt động của nhà giáo, tạo cơ sở pháp lý để tổ chức quản lý các hoạt động của nhà giáo. Đồng thời, Luật Nhà giáo cũng tạo điều kiện thu hút các lực lượng xã hội tham gia vào việc xây dựng đội ngũ nhà giáo nói riêng và phát triển sự nghiệp giáo dục nói chung. Luật Nhà giáo được ban hành cần đạt các mục đích sau đây:
Một là, thống nhất quan niệm về nhà giáo, xác định rõ các chức danh nhà giáo, nâng cao vị thế của nhà giáo, tạo điều kiện thuận lợi để tiến hành rà soát, sắp xếp lại đội ngũ nhà giáo, từ đó xây dựng và thực hiện kế hoạch tổng thể đào tạo, bồi dưỡng, bảo đảm đủ số lượng và cân đối về cơ cấu; nâng cao chất lượng và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nhà giáo.
Hai là, tạo cơ sở pháp lý để quy hoạch, củng cố và nâng cao chất lượng hệ thống các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo. Thúc đẩy việc đổi mới chương trình, nội dung, phương thức đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo. Bảo đảm việc đào tạo giáo viên có chất lượng cao, đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu khoa học về giáo dục đạt trình độ tiên tiến ở khu vực và trên thế giới.
Ba là, tạo điều kiện pháp lý để cải tiến mạnh mẽ phương pháp giảng dạy, đẩy mạnh việc đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục theo hướng hiện đại và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Bốn là, góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý để đổi mới và nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà giáo phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Năm là, tạo cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và ban hành một số chính sách, chế độ đối với đội ngũ nhà giáo, tạo động lực thu hút, động viên đội ngũ nhà giáo toàn tâm, toàn ý phục vụ sự nghiệp giáo dục, tạo cơ sở pháp lý để nhà giáo hưởng các quyền và thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học và tham gia các hoạt động xã hội.
Sáu là, tác động tới người học, tới gia đình và xã hội quan tâm nhiều hơn đến sự nghiệp giáo dục, tôn trọng người thầy, quan tâm xây dựng đội ngũ nhà giáo, phát huy truyền thống “tôn sư trọng đạo” và truyền thống hiếu học của dân tộc, xây dựng xã hội học tập, thực hiện giáo dục thường xuyên và học tập suốt đời.
Bảy là, góp phần thực hiện quốc sách hàng đầu là phát triển sự nghiệp giáo dục, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, thực hiện mục tiêu của giáo dục là hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đào tạo những người lao động có nghề, năng động và sáng tạo, có niềm tự hào dân tộc, có đạo đức, có ý chí vươn lên góp phần làm cho dân giàu nước mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Tám là, tạo cơ sở pháp lý thu hút, quản lý các Việt kiều, người nước ngoài có khả năng tham gia vào việc giảng dạy ở Việt Nam. Tạo điều kiện cho các nhà giáo Việt Nam ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Đồng thời góp phần nâng cao vị thế cạnh tranh của nhà giáo trong quá trình hội nhập quốc tế.
3. Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với một số văn bản luật khác
- Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với Luật Giáo dục: Giáo dục là lĩnh vực xã hội rộng lớn. Để phát triển giáo dục cần nhiều yếu tố, trong đó đội ngũ nhà giáo giữ vai trò quyết định. Điều chỉnh các quan hệ xã hội về giáo dục có thể có nhiều văn bản luật khác nhau. Theo quy định tại Điều 1 của Luật Giáo dục thì: “Luật Giáo dục quy định về hệ thống giáo dục quốc dân; nhà trường, cơ sở khác của hệ thống giáo dục quốc dân, của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân; tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động giáo dục”. Như vậy, Luật Giáo dục là văn bản luật quy định chung nhất toàn bộ hoạt động giáo dục bao gồm mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, nơi tổ chức hoạt động giáo dục, đối tượng giáo dục, các điều kiện để thực hiện quá trình giáo dục. Luật Nhà giáo quy định về một yếu tố của hoạt động giáo dục - đội ngũ nhà giáo (chủ thể giáo dục). Quan hệ giữa Luật Giáo dục và Luật Nhà giáo là quan hệ giữa cái chung và cái riêng. Theo đó, cái chung phong phú hơn cái riêng còn cái riêng sâu sắc hơn cái chung. Luật Nhà giáo phải lấy những quy định về hệ thống giáo dục quốc dân, nhà trường và các quy định cơ bản khác của Luật Giáo dục là cơ sở. Riêng các quy định về nhà giáo trong Luật Giáo dục thì Luật Nhà giáo có thể bổ sung, cụ thể hoá, hoàn thiện để nhằm mục tiêu thực hiện tốt hoạt động giáo dục. Dưới góc độ văn bản thì cả hai đều là văn bản luật do Quốc hội ban hành nên có tính độc lập tương đối. Dưới góc độ hệ thống thì Luật Nhà giáo không được có các quy định phá vỡ tính hệ thống của hoạt động giáo dục quy định trong Luật Giáo dục. Tuy nhiên, quan niệm cho rằng Luật Giáo dục là luật “mẹ”, Luật Nhà giáo chỉ được cụ thể hoá Luật Giáo dục và bị chi phối hoàn toàn bởi Luật Giáo dục là không hợp lý. Khi điều kiện cho phép, chúng ta có thể xây dựng Bộ luật Giáo dục trong đó quy định tất cả các vấn đề cơ bản về giáo dục thì không cần có luật riêng về giáo viên hay nhà giáo (Bộ luật Giáo dục của Cộng hoà Pháp là một ví dụ).
- Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với các văn bản luật chuyên ngành về giáo dục: Ở nước ta hiện nay, liên quan đến hoạt động giáo dục có Luật Giáo dục, Luật Dạy nghề, Luật Phổ cập giáo dục tiểu học, một số nghị quyết của Quốc hội mà vị trí của một số quy định trong Nghị quyết có giá trị như luật. Theo dự kiến, chúng ta sẽ ban hành Luật Giáo dục đại học (Quốc hội đã đưa vào chương trình và đang triển khai xây dựng). Có ý kiến cho rằng, cần ban hành một số đạo luật khác theo cấp học, trình độ đào tạo (ví dụ như Luật Giáo dục mầm non, Luật Giáo dục phổ thông…). Một số nước như Đài Loan, Thái Lan… đã thực hiện theo hướng này. Các văn bản luật này sẽ điều chỉnh toàn diện các hoạt động giáo dục ở phạm vi hẹp hơn Luật Giáo dục và thường gọi là luật chuyên ngành. Trong quan hệ với các luật chuyên ngành này thì Luật Nhà giáo là văn bản luật quy định chung về chủ thể giáo dục. Nói cách khác, dưới góc độ quy định về đội ngũ nhà giáo thì Luật Nhà giáo lại là cái chung, các luật chuyên ngành lại là cái riêng. Luật Nhà giáo quy định những vấn đề chung nhất, khái quát nhất liên quan đến nhà giáo. Luật chuyên ngành cụ thể hoá quy định về nhà giáo trong Luật Nhà giáo phù hợp đặc điểm của từng cấp học, trình độ đào tạo.
- Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với Luật Cán bộ, công chức, Luật Viên chức: Luật Nhà giáo có điểm giống Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức là đều điều chỉnh trực tiếp về con người. Đối tượng áp dụng của các văn bản luật này có phần giao thoa nhau. Vì vậy, những đối tượng vừa là giáo viên, vừa là cán bộ, công chức, viên chức thì phải chịu tác động của cả hai văn bản. Luật Nhà giáo lấy một số quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức làm cơ sở. Đồng thời Luật Nhà giáo quy định các vấn đề độc lập xuất phát từ đặc điểm nghề nghiệp của đội ngũ nhà giáo. Hiện nay vẫn có quan điểm cho rằng, nhà giáo là viên chức, do vậy, không cần ban hành Luật Nhà giáo khi đã ban hành Luật Viên chức! Quan niệm này, theo chúng tôi, là phiến diện, nhất là trong điều kiện đòi hỏi đổi mới giáo dục, đòi hỏi chất lượng ngày càng cao của đội ngũ nhà giáo cũng như việc xã hội hoá giáo dục, xây dựng xã hội học tập, hội nhập quốc tế về giáo dục ngày nay.
- Với các văn bản luật khác: Luật Nhà giáo còn có quan hệ với nhiều văn bản luật khác như: Luật Lao động, Luật Thanh tra, Luật Thi đua khen thưởng, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Thể dục thể thao, Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân… Các quan hệ này vừa độc lập tương đối vừa ràng buộc nhau. Độc lập vì cùng là văn bản luật với mục đích điều chỉnh các nhóm vấn đề khác nhau. Ràng buộc bởi từng văn bản luật có vị trí chuyên ngành mà các văn bản luật khác phải tuân theo về nguyên tắc.
Nhà giáo là lực lượng lao động đông đảo trong xã hội, có nhiều đặc thù và có vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Trong hơn 60 năm xây dựng nền giáo dục mới, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển đội ngũ nhà giáo. Hiện nay, cả nước có hơn một triệu nhà giáo ở các cấp học và trình độ đào tạo khác nhau. Đội ngũ này đã có những đóng góp to lớn vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước, tiếp tục truyền thống văn hiến của dân tộc. Hiện nay, các quan hệ xã hội liên quan trực tiếp đến nhà giáo và các hoạt động dạy học của nhà giáo chủ yếu được điều chỉnh bởi Luật Giáo dục, Luật Cán bộ công chức, Luật Viên chức và một số văn bản dưới luật khác. Tuy nhiên, Luật Giáo dục - với 120 điều thì chỉ có 13 điều quy định trực tiếp về nhà giáo và chưa điều chỉnh cụ thể, đầy đủ các quan hệ xã hội liên quan đến nghề dạy học; Luật Viên chức (có hiệu lực từ 01/01/2012) sẽ điều chỉnh chung về viên chức ở cơ sở sự nghiệp công lập, nhưng chưa thể hiện được đặc điểm riêng biệt của nhà giáo và cũng chưa điều chỉnh đội ngũ nhà giáo ở các cơ sở giáo dục ngoài công lập - hiện đang tăng nhanh về số lượng. Từ 1999 đến 2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chủ trì soạn thảo và ban hành hơn 80 văn bản quy phạm pháp luật liên quan trực tiếp đến nhà giáo. Nếu tính cả các văn bản ban hành trước đó và văn bản do cơ quan khác ban hành đang còn hiệu lực, thì số lượng văn bản ban hành liên quan đến nhà giáo lên tới 140 văn bản. Các văn bản này nhìn chung đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo, song còn tản mạn, thiếu tính hệ thống, tính đồng bộ, giá trị pháp lý không cao.
Trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, nhiều vấn đề như vị trí, vai trò của nhà giáo, phương pháp giảng dạy của nhà giáo, việc đào tạo, quản lý đội ngũ nhà giáo… đứng trước yêu cầu cần được đổi mới một cách cơ bản. Việc thu hút đầu tư trong lĩnh vực giáo dục tất yếu dẫn đến sự gia tăng những người làm nghề giáo dục ở nước ngoài vào Việt Nam. Để phát triển đội ngũ nhà giáo, một số nước như Trung Quốc, Thái Lan… đã xây dựng văn bản luật riêng về nhà giáo. Một số nước khác có những quy định pháp luật rất cụ thể điều chỉnh các quan hệ về nhà giáo.
Thực tiễn nêu trên đặt ra yêu cầu khách quan cần phải pháp điển hoá các quy định của pháp luật về nhà giáo trong một văn bản có giá trị pháp lý cao. Xây dựng Luật Nhà giáo là bước đi tất yếu, làm cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và quản lý đội ngũ nhà giáo.
Nhà giáo là lực lượng xã hội đông đảo và có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong xã hội. Sự ổn định và phát triển của đội ngũ nhà giáo không chỉ có tác động đối với xã hội trong hiện tại mà còn có ý nghĩa hết sức lâu dài. Những năm qua, chúng ta đã có nhiều giải pháp xây dựng, quản lý đội ngũ nhà giáo và đã thu được kết quả rất quan trọng. Tuy vậy vẫn còn nhiều vấn đề chưa giải quyết được cơ bản, nhiều giải pháp đưa ra vẫn mang tính tình thế. Vì vậy cần có giải pháp mang tính đột phá để đáp ứng nhu cầu đặc biệt trong điều kiện hội nhập và phát triển kinh tế tri thức ngày nay. Một trong các giải pháp đó là giải pháp pháp lý. Dùng pháp luật để quản lý đội ngũ nhà giáo sẽ tạo ra mặt bằng pháp lý, tạo sân chơi bình đẳng, tạo tính cạnh tranh lành mạnh cho các nhà giáo từ khi chuẩn bị bước vào nghề, hành nghề, ra khỏi nghề khi cần thiết, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo của các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Dùng pháp luật để quản lý đội ngũ nhà giáo còn tạo sự tin cậy, minh bạch để các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước trực tiếp tham gia vào việc phát triển giáo dục ở nước ta.
Nói như vậy không có nghĩa mọi quan hệ về nhà giáo đều cần và có thể quản lý bằng pháp luật. Việc tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo là cần song cũng rất khó vì đội ngũ nhà giáo rất đa dạng về trình độ, điều kiện làm việc, địa bàn làm việc, đối tượng tác động… Nhà nước cần xác định rõ vấn đề nào pháp luật tác động thì hiệu quả, vấn đề nào pháp luật chưa có điều kiện vật chất để thực hiện hoặc khó thực hiện về kỹ thuật. Bên cạnh đó, cũng cần quan tâm đến thực tế là nhà giáo có nhiều vai trò khác nhau trong xã hội, vì vậy, họ chịu tác động giao thoa của nhiều văn bản luật khác nhau.
Việc tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo là nhu cầu khách quan. Muốn tăng cường quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với đội ngũ nhà giáo cần có pháp luật về nhà giáo; cần tổ chức đưa pháp luật vào cuộc sống; kiểm tra, xử lý vi phạm, bảo đảm pháp luật về nhà giáo được thực hiện trong thực tế.
2. Mục đích ban hành Luật Nhà giáo
Việc ban hành Luật Nhà giáo sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc xây dựng đội ngũ nhà giáo, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các hoạt động của nhà giáo, tạo cơ sở pháp lý để tổ chức quản lý các hoạt động của nhà giáo. Đồng thời, Luật Nhà giáo cũng tạo điều kiện thu hút các lực lượng xã hội tham gia vào việc xây dựng đội ngũ nhà giáo nói riêng và phát triển sự nghiệp giáo dục nói chung. Luật Nhà giáo được ban hành cần đạt các mục đích sau đây:
Một là, thống nhất quan niệm về nhà giáo, xác định rõ các chức danh nhà giáo, nâng cao vị thế của nhà giáo, tạo điều kiện thuận lợi để tiến hành rà soát, sắp xếp lại đội ngũ nhà giáo, từ đó xây dựng và thực hiện kế hoạch tổng thể đào tạo, bồi dưỡng, bảo đảm đủ số lượng và cân đối về cơ cấu; nâng cao chất lượng và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nhà giáo.
Hai là, tạo cơ sở pháp lý để quy hoạch, củng cố và nâng cao chất lượng hệ thống các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo. Thúc đẩy việc đổi mới chương trình, nội dung, phương thức đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo. Bảo đảm việc đào tạo giáo viên có chất lượng cao, đẩy nhanh tốc độ nghiên cứu khoa học về giáo dục đạt trình độ tiên tiến ở khu vực và trên thế giới.
Ba là, tạo điều kiện pháp lý để cải tiến mạnh mẽ phương pháp giảng dạy, đẩy mạnh việc đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp giáo dục theo hướng hiện đại và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
Bốn là, góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý để đổi mới và nâng cao chất lượng công tác quản lý nhà giáo phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Năm là, tạo cơ sở pháp lý cho việc xây dựng và ban hành một số chính sách, chế độ đối với đội ngũ nhà giáo, tạo động lực thu hút, động viên đội ngũ nhà giáo toàn tâm, toàn ý phục vụ sự nghiệp giáo dục, tạo cơ sở pháp lý để nhà giáo hưởng các quyền và thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học và tham gia các hoạt động xã hội.
Sáu là, tác động tới người học, tới gia đình và xã hội quan tâm nhiều hơn đến sự nghiệp giáo dục, tôn trọng người thầy, quan tâm xây dựng đội ngũ nhà giáo, phát huy truyền thống “tôn sư trọng đạo” và truyền thống hiếu học của dân tộc, xây dựng xã hội học tập, thực hiện giáo dục thường xuyên và học tập suốt đời.
Bảy là, góp phần thực hiện quốc sách hàng đầu là phát triển sự nghiệp giáo dục, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, thực hiện mục tiêu của giáo dục là hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đào tạo những người lao động có nghề, năng động và sáng tạo, có niềm tự hào dân tộc, có đạo đức, có ý chí vươn lên góp phần làm cho dân giàu nước mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Tám là, tạo cơ sở pháp lý thu hút, quản lý các Việt kiều, người nước ngoài có khả năng tham gia vào việc giảng dạy ở Việt Nam. Tạo điều kiện cho các nhà giáo Việt Nam ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Đồng thời góp phần nâng cao vị thế cạnh tranh của nhà giáo trong quá trình hội nhập quốc tế.
3. Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với một số văn bản luật khác
- Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với Luật Giáo dục: Giáo dục là lĩnh vực xã hội rộng lớn. Để phát triển giáo dục cần nhiều yếu tố, trong đó đội ngũ nhà giáo giữ vai trò quyết định. Điều chỉnh các quan hệ xã hội về giáo dục có thể có nhiều văn bản luật khác nhau. Theo quy định tại Điều 1 của Luật Giáo dục thì: “Luật Giáo dục quy định về hệ thống giáo dục quốc dân; nhà trường, cơ sở khác của hệ thống giáo dục quốc dân, của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân; tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động giáo dục”. Như vậy, Luật Giáo dục là văn bản luật quy định chung nhất toàn bộ hoạt động giáo dục bao gồm mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, nơi tổ chức hoạt động giáo dục, đối tượng giáo dục, các điều kiện để thực hiện quá trình giáo dục. Luật Nhà giáo quy định về một yếu tố của hoạt động giáo dục - đội ngũ nhà giáo (chủ thể giáo dục). Quan hệ giữa Luật Giáo dục và Luật Nhà giáo là quan hệ giữa cái chung và cái riêng. Theo đó, cái chung phong phú hơn cái riêng còn cái riêng sâu sắc hơn cái chung. Luật Nhà giáo phải lấy những quy định về hệ thống giáo dục quốc dân, nhà trường và các quy định cơ bản khác của Luật Giáo dục là cơ sở. Riêng các quy định về nhà giáo trong Luật Giáo dục thì Luật Nhà giáo có thể bổ sung, cụ thể hoá, hoàn thiện để nhằm mục tiêu thực hiện tốt hoạt động giáo dục. Dưới góc độ văn bản thì cả hai đều là văn bản luật do Quốc hội ban hành nên có tính độc lập tương đối. Dưới góc độ hệ thống thì Luật Nhà giáo không được có các quy định phá vỡ tính hệ thống của hoạt động giáo dục quy định trong Luật Giáo dục. Tuy nhiên, quan niệm cho rằng Luật Giáo dục là luật “mẹ”, Luật Nhà giáo chỉ được cụ thể hoá Luật Giáo dục và bị chi phối hoàn toàn bởi Luật Giáo dục là không hợp lý. Khi điều kiện cho phép, chúng ta có thể xây dựng Bộ luật Giáo dục trong đó quy định tất cả các vấn đề cơ bản về giáo dục thì không cần có luật riêng về giáo viên hay nhà giáo (Bộ luật Giáo dục của Cộng hoà Pháp là một ví dụ).
- Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với các văn bản luật chuyên ngành về giáo dục: Ở nước ta hiện nay, liên quan đến hoạt động giáo dục có Luật Giáo dục, Luật Dạy nghề, Luật Phổ cập giáo dục tiểu học, một số nghị quyết của Quốc hội mà vị trí của một số quy định trong Nghị quyết có giá trị như luật. Theo dự kiến, chúng ta sẽ ban hành Luật Giáo dục đại học (Quốc hội đã đưa vào chương trình và đang triển khai xây dựng). Có ý kiến cho rằng, cần ban hành một số đạo luật khác theo cấp học, trình độ đào tạo (ví dụ như Luật Giáo dục mầm non, Luật Giáo dục phổ thông…). Một số nước như Đài Loan, Thái Lan… đã thực hiện theo hướng này. Các văn bản luật này sẽ điều chỉnh toàn diện các hoạt động giáo dục ở phạm vi hẹp hơn Luật Giáo dục và thường gọi là luật chuyên ngành. Trong quan hệ với các luật chuyên ngành này thì Luật Nhà giáo là văn bản luật quy định chung về chủ thể giáo dục. Nói cách khác, dưới góc độ quy định về đội ngũ nhà giáo thì Luật Nhà giáo lại là cái chung, các luật chuyên ngành lại là cái riêng. Luật Nhà giáo quy định những vấn đề chung nhất, khái quát nhất liên quan đến nhà giáo. Luật chuyên ngành cụ thể hoá quy định về nhà giáo trong Luật Nhà giáo phù hợp đặc điểm của từng cấp học, trình độ đào tạo.
- Mối quan hệ giữa Luật Nhà giáo với Luật Cán bộ, công chức, Luật Viên chức: Luật Nhà giáo có điểm giống Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức là đều điều chỉnh trực tiếp về con người. Đối tượng áp dụng của các văn bản luật này có phần giao thoa nhau. Vì vậy, những đối tượng vừa là giáo viên, vừa là cán bộ, công chức, viên chức thì phải chịu tác động của cả hai văn bản. Luật Nhà giáo lấy một số quy định của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức làm cơ sở. Đồng thời Luật Nhà giáo quy định các vấn đề độc lập xuất phát từ đặc điểm nghề nghiệp của đội ngũ nhà giáo. Hiện nay vẫn có quan điểm cho rằng, nhà giáo là viên chức, do vậy, không cần ban hành Luật Nhà giáo khi đã ban hành Luật Viên chức! Quan niệm này, theo chúng tôi, là phiến diện, nhất là trong điều kiện đòi hỏi đổi mới giáo dục, đòi hỏi chất lượng ngày càng cao của đội ngũ nhà giáo cũng như việc xã hội hoá giáo dục, xây dựng xã hội học tập, hội nhập quốc tế về giáo dục ngày nay.
- Với các văn bản luật khác: Luật Nhà giáo còn có quan hệ với nhiều văn bản luật khác như: Luật Lao động, Luật Thanh tra, Luật Thi đua khen thưởng, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Thể dục thể thao, Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân… Các quan hệ này vừa độc lập tương đối vừa ràng buộc nhau. Độc lập vì cùng là văn bản luật với mục đích điều chỉnh các nhóm vấn đề khác nhau. Ràng buộc bởi từng văn bản luật có vị trí chuyên ngành mà các văn bản luật khác phải tuân theo về nguyên tắc.
| (Bài đăng trên tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 196-thang-6-2011 ngày 10/06/2011) ThS. Đặng Thị Thu Huyền - Vụ Pháp chế, Bộ Giáo dục và đào tạo. |